जमिनीच्या सुपीकतेसाठी उन्हाळी कडधान्य पिके
जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी उन्हाळी कडधान्य पिके महत्त्वाची भूमिका बजावतात. कडधान्ये केवळ आपल्या आहारासाठीच नव्हे, तर जमिनीच्या आरोग्यासाठीही खूप फायदेशीर असतात. उन्हाळ्यात कोणती कडधान्य पिके घ्यावीत, त्यांची लागवड कशी करावी आणि त्यांचे फायदे काय आहेत, याबद्दल सविस्तर माहिती येथे दिली आहे.
सविस्तर माहिती पहा
उन्हाळी कडधान्य पिकांचे महत्त्व
- नत्र स्थिरीकरण: कडधान्य पिकांच्या मुळांवर असलेल्या गाठींमध्ये रायझोबियम नावाचे जीवाणू असतात. हे जीवाणू हवेतील नत्र शोषून घेतात आणि ते जमिनीत स्थिर करतात. त्यामुळे जमिनीतील नत्राचे प्रमाण वाढते, जे इतर पिकांच्या वाढीसाठी आवश्यक असते.
- जमिनीचा पोत सुधारणे: कडधान्यांची मुळे जमिनीत खोलवर जातात, त्यामुळे जमिनीचा पोत सुधारतो. तसेच, कडधान्यांचे अवशेष जमिनीत मिसळल्याने जमिनीतील सेंद्रिय पदार्थांचे प्रमाण वाढते, ज्यामुळे जमिनीची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता वाढते.
- खरपतवार नियंत्रण: कडधान्य पिके लवकर वाढतात आणि त्यांची वाढ घट्ट होते, त्यामुळे खरपतवार वाढण्यास वाव मिळत नाही. यामुळे खरपतवार नियंत्रणात मदत होते.
- जमिनीतील सूक्ष्मजीवांसाठी उत्तम वातावरण: कडधान्य पिकांमुळे जमिनीत सूक्ष्मजीवांसाठी उत्तम वातावरण निर्माण होते. हे सूक्ष्मजंतू जमिनीच्या सुपीकतेसाठी आवश्यक असतात.
👉👉7/12 उताऱ्यात हे 11 बदल, जाणुन घेणे गरजेचे
उन्हाळी कडधान्य पिके
- मूग (Moong): मूग हे एक लोकप्रिय आणि पौष्टिक कडधान्य आहे. हे लवकर वाढते आणि कमी पाण्यातही चांगले उत्पादन देते. मूग हे प्रथिने, व्हिटॅमिन आणि खनिजांचा चांगला स्रोत आहे.
- उडीद (Urad): उडीद हे आणखी एक महत्त्वाचे कडधान्य आहे. हे मूगापेक्षा थोडे जास्त पाणी आणि वेळ घेते, पण त्याची वाढ चांगली होते. उडीद डाळ आणि पापड बनवण्यासाठी वापरला जातो.
- चवळी (Cowpea): चवळी हे एक वेलवर्गीय पीक आहे. ते जमिनीत पाणी धरून ठेवण्यास मदत करते. चवळीची भाजी आणि डाळ बनवून खाता येते.
- गवार (Cluster bean): गवार हे एक बहुगुणी पीक आहे. याची भाजी, तसेचprocess करुन gum सुद्धा तयार करतात.
👉👉पीक कर्जाचा मार्ग मोकळा, आता संमती पत्रावर मिळणार कर्ज
लागवड पद्धती
- जमीन: कडधान्य पिकांसाठी मध्यम ते भारी, पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी जमीन योग्य असते.
- पेरणीची वेळ: उन्हाळी कडधान्यांची पेरणी साधारणपणे फेब्रुवारी ते मार्च महिन्यात करावी.
- बियाणे: सुधारित वाणांचा वापर करावा आणि बियाण्याला जैविक खताची प्रक्रिया करावी.
- खत: रासायनिक खतांचा वापर आवश्यकतेनुसार करावा, परंतु सेंद्रिय खतांचा वापर अधिक करावा.
- सिंचन: कडधान्यांना नियमित पाणी द्यावे, परंतु पाणी साठून राहणार नाही याची काळजी घ्यावी.
- रोग आणि कीड नियंत्रण: पिकांवर रोग आणि किडींचा प्रादुर्भाव झाल्यास योग्य उपाययोजना करावी.
उन्हाळी कडधान्य पिके जमिनीच्या सुपीकतेसाठी अत्यंत महत्त्वाची आहेत. या पिकांची योग्य वेळी आणि योग्य पद्धतीने लागवड केल्यास जमिनीची सुपीकता वाढते आणि शेतकऱ्यांना चांगले उत्पादन मिळते.
कडधान्य पिके जमिनीची सुपीकता टिकवून ठेवण्यासाठी आणि शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरतात. उन्हाळी हंगामात मूग, उडीद आणि चवळीची लागवड फायदेशीर आहे.
जमीन कडधान्य पिकांसाठी मध्यम ते भारी जमीन योग्य असते.
पेरणीची वेळ या पिकांची पेरणी 15 जानेवारी ते 15 फेब्रुवारी दरम्यान करावी.
बियाणे आणि अंतर हेक्टरी 15 ते 20 किलो बियाणे वापरावे. मूग आणि उडीदसाठी दोन ओळीत 30 सेमी आणि दोन रोपांमध्ये 10 सेमी अंतर ठेवावे. चवळीसाठी दोन ओळीत 45 सेमी आणि दोन रोपांमध्ये 10 सेमी अंतर ठेवावे.
वाण आपल्या विभागासाठी शिफारस केलेले वाण निवडावे.
बीजप्रक्रिया नत्र स्थिरीकरणासाठी बीजप्रक्रिया आवश्यक आहे.
खत कडधान्य पिकात नत्र शोषून घेण्याची प्रक्रिया 15 दिवसांनंतर सुरू होते, त्यामुळे सुरुवातीच्या वाढीकरिता पिकाला 25 किलो नत्र देण्याची शिफारस केलेली असते.
तिहेरी फायदे कडधान्य पिकांची वाढ झुपकेदार होते, त्यामुळे जमिनीवर सावली राहते आणि सूक्ष्म जिवांच्या वाढीला चालना मिळते. जमिनीची संरचना सुधारते. कडधान्य पिकामध्ये पाला मोठ्या प्रमाणात जमिनीत पडतो, त्यामुळे जमिनीतील ओलावा टिकून राहतो.
कडधान्य पिके जमिनीसाठी आणि शेतकऱ्यांसाठी खूप फायदेशीर आहेत.